pomnik rozproszony

Na rozkaz Hitlera w nocy z 21 na 22 stycznia 1945 r. niemieccy żołnierze wysadzili wieżę wejściową oraz wieżę Hindenburga. W ostatniej chwili zdążyli wywieźć trumnę ze szczątkami marszałka oraz jego żony. Z braku materiałów wybuchowych wycofujące się wojska niemieckie zaniechały całkowitego wyburzenia pomnika. Wkrótce po tym Olsztyn zajęły oddziały Armii Czerwonej. Po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto, zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy, w tym wiele zabytków kultury. Co ciekawe Rosjanie nie kontynuowali wysadzenia pozostałej części mauzoleum, jedynie nakręcili film dokumentalny, komentując zdewastowane miejsce jako pomnik niemieckiej chwały.

Po wojnie Tannenberg-Denkmal stał do 1949 r. Po tym czasie zaczęła się systematyczna dewastacja, rozbiórka budowli. Zerwano granitowe płyty znajdujące się na dziedzińcu, część z nich posłużyła jako materiał budowlany przy wznoszeniu Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie również do budowy schodów pomiędzy poziomem ulicy a parterem gmachu KC PZPR, cokołu Pomnika Partyzanta (zwanego też Pomnikiem Bojowników o Polskę Ludową i Pomnikiem Partyzanta Gwardii Ludowej)-rzeźby projektu Wacława Kowalika, odlanej z brązu, stojącej na granitowym postumencie, który wyrzeźbił Stanisław Żaryn. Otoczenie pomnika zaprojektowali Zygmunt Stępiński i Kazimierz Marczewski.

Część płyt wykorzystano również do budowy stojącego do dziś Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej (obecna nazwa: Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej) w Olsztynie. Projekt pomnika wykonał rzeźbiarz Xsawery Dunikowski, były więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Obiekt zrealizowany został przez trzech krakowskich rzeźbiarzy: Tadeusza Siekluckiego, Edwarda Koniuszego, Antoniego Kostrzewę, przy pomocy kamieniarzy z Warszawy. Obecnie miejsce na którym stoi pomnik pełni rolę parkingu samochodowego. Ułożone na placu płyty z mauzoleum Hinderburga zostały częściowo zastąpione polbrukiem. Płyty kamienne z mauzoleum pozostały w pasie na osi założenia i w murku oddzielającym plac od al. Piłsudskiego.

Kolejny obiekt w który wcielono część mauzoleum, znajduje się również w Olsztynie. Popiersie Stefana Jaracza powstało z 350 kg brązu przetopionych płyt i liter mauzoleum feldmarszałka Paula von Hindenburga, umieszczone na granitowym cokole, części przejętej również z tego obiektu, postawione w 1946 r. stoi do dziś przed olsztyńskim teatrem.

1  2 

Zrujnowany pomnik, lata czterdzieste ubiegłego wieku.

Gmach KC PZPR w Warszawie ze schodami z płyt granitowych z Tannenberg-Denkmal.

Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej w Olsztynie. Płytami kamiennymi z mauzoleum Hindenburga wyłożony został plac przed pomnikiem. .

Pomnika Partyzanta w Warszawie. Cokół pomnika stanowi granit zerwany z dziedzińca mauzoleum w Sudwie.

Popiersie Stefana Jaracza w Olsztynie, powstałe z przetopionego brązu i pozyskanego granitu z terenu mauzoleum Hindenburga.